Սյունիքի ՈՆՄԺ
Syunik ICH

Նիս ի նիս չի մին թաքավորը ը նիս: Cդ թաքավորը շետ խելուք մարդ ը նիս: Ուրեն նDզիր-վDզիրներուն հըվըտիս չի լD: Ամեսը մին դBնBւմ, թաքուն պալատեն դBւս ը լDնBւս, մըտես խալխուն մանջի դDրվիշBւ շBւրթէրDվ: Գինես ի լD չայխանաներամը նըստես, մին չայնիկ չայ բիրիլ նDս, կամաց-կամաց խմես չայի, անգուճ դիրիս, թD խալխը հինչ խըսես: Լսիս ի լD հBւրդի ի մինի ուրեն ուշանց նDս, մինի նDզիր-վDզիրներուն կամ թաքավորուն, ղուլուղչիներուն: Էտնե նBւս իլD պալատ, հրաման նDս` աս ինչ նDզիրին ցիքիլ դուսաղ, ան հինչ վDզիրուն նըշանակիլ, ան ինչ ղուլուղչուն վDզիր նըշանակիլ: Խալխը մընաս ի լD դիշված, թD` ա´յ ջանըմ, Dս մեր թաքավորը իսկական իմաստուն ա, հոր Dդ սիրիկաներուն պըտըժիս ի, օքուտ ղուլուղչիներուն ալ էռեջ ի քիշիս:

Օմմեն քիշերավ նBւս ին լD թաքավորուն կոշտը Bւրեն BնDզիր-վDզիրնեն, զորքու գլխավուրը, ըսես. - Թաքավորն ապրած կենա, երգիրի դըրութունը շետ օքուտ ա, խալխը գոհ ա քիենի:

Մին օր ալ թաքավորը պալատեն դBւս ը նBւս, գինես մին չայխանամ նըստես, չայ բիրիլ նDս, կամաց-կամաց խըմես, լիսիս, թD խալխը հինչ ի խըսես: Մին ալ լիսիս ի, թD հուրդի մին յանամ նըստուտած խոջաները ըսես ին. «Ա´յ ջանըմ, Dս հինչ խայտառակ դըրութուն ա: Cդ անիրավ ավազակնեն մեր հոքին հանալ ըն, կրես չիք հաքըներըս դBւս դիրիք, DլբDհDլ թըլընես ին, սըպանես, իզան նըման մուրթիս ին: Մեր թաքավորը հեչ վեջուն վեր չի, հուղըս Dդի թաքավորու գլխուն»:

Cս հոր թաքավորը լիսիս ի, ըսես ի. «Մետիլ գինեմ օրիշ քաղաքներն ալ շոռ գում, տեսնիմ տեղը հինչ ին խըսես»: Ըսես ի ու հըղե նուս դիբի օրիշ քաղաք: Թաքավորը գինես ի փիադա, սաղ օրը հղե գինես ան քաղաքը, հոր ինքի խընդիս ի գինե, հալա շետ հեռա ա նիս: Թըմաշ ի ըրես, տըսնիս հոր հրենակը մար ը մըտես, մըթնավ, ալ կարի չի հասնիլ ան քաղաքուն. հոր հետ դեռնի, ալու քիշերը ալ կարի չի հասնիլ ան քաղաքուն, հոր հետ դեռնի, ալու քիշերը մընալի չոլամը, հուտանց ը նDս, մըտածես, թD հBւրդի արի: Մին ալ տըսնիս ի, հոր կուխկեն սարու տակեն ծոխ ը նBւս: Dդ հոր տըսնիս ի, ըսես ի. «Cդ, հBւրդի իրվDս ի տեղը, չոբաննեն ին, գինեմ DնդBւց քիշտին աս քիշեր քBն գում, լիսանիլ ի, թուղ ըմ արիլ գինել իմ բենուս»:

Թաքավորը հղեն պըռնես ի, գինես: Հոր ըսկըսես ի մըթնիլ, տըսնիս ի ըռըշկին մին տոն, չուրք յանըն ալ բոցուր հուրմարավ պատած: Հըսես ի տան, շոռ ը նBւս դիրվDզDն գիդինիս, տըսնիս ի ըրկաթե չքBւճի վերան կախ տըված:

Թաքավորը պըռնես ի չաքBւճի կուփիս տակըն ըրկաթուն, մին ալ լիսիս ի. - Cդ հու՞վ ա:

Թաքավորը տըսնիս ի խոսուղը կնեկ ի, ըսես ի. - ՔBւր ջան, ղDրիբ իմ, քիշերս մնահած ըմ չոլամը, ինձ տեղ տոր մին քիշեր քոն գում, ուգուց իմ հղես պըռնեմ գինեմ:

Ադ կնեկը դուրքը բինիս ը, տըսնիս հոր դDրվիշ ի, թուղը ը ըրես տոն. – ԴDրվիշ բաբա, համեցեք, համեցեք, ակներուս վերDն տեղ օնիս:

Թաքավորը մըտես ի հայաթը, փDլDքDններավ բիցրինիս, մըտես օթախը: Մըտես ի թD չէ, տըսնիս ի պուճախամը մին գDբե վի փըռված: Միս սուս-փուս գDբBւն վերDն պըրընիս ի, գDբBւի ղըրաղը ցիքիս գլխուն, քBն նBւս. չBւնքի շետ վըստակած ը նիս: ԲիրդDն լիսիս ի չրախկ-չըրախկեք, ձիանաց հաքորու սDս: Մին խոր անց ը նDս, տըսնիս ի մըտալ ըն օթախը իրիք տըղամարդ, օմմեն մինի մին առուծ, իրիքուն օսսուն ալ մին-մին խուրջին:

Մըտալ ըն օթախը, խուրջիննեն վեր դիրալ ու ասալ. – Նանի´ ջան, քոխցած մեռալը ըք, սուփրան ցիքD, հինչ օնիս բիր:

Թաքավորը տեսալ ա, հոր իրիքին նալ զինված ըն թիփDնգDվ, թափանլավ ու խանչալավ: Նանին բիրիս ի սուփրան ցիքիս, մին մոծ պղնձե սինավ փլավը դիրիս ըռըշկեն, վերան ալ ուխչարու մեսը դեզզած: CդBւք DլբDհDլ յերաղնեն վեր ըն դիրիս, ձիքարնեն լիվին իս ու ըսկըսես ին օտիլի:

ԲերդDն տըսնիս ին, հոր օթախու պուճախամը մին մարդ ը պըրնած, ըսես ին.

Ան հու՞վ ա տեղը պըրանած:

Պառավը ըսես ի. - Ձիզ մատաղ, մին խէղճ դDրվիշ ի, իկալ ա ասալ` ղDրիբ իմ, մընահած ըմ չFլամը, մին քիշեր տեղ տօր քBն գում, ուգուց գինեմ, իս ալ թուղ ըմ արալ: Միս մըտալ ա օթախը թD չէ, լDբDհDլ պըրանալ ա տեղը, քFն իկյալ: ՀBւրդի իրվDս ի խեղճը շետ վըստակած ը լD:

Տղերքի ըսես ին. –Նանի´ ջան հաց, մաց տըվալ ը՞ս օտի:

Պառավը ըսես ի. –Չէ´, ձիզ ղուրբան, ասալ ըմ` ճեշ բիրիմ կեր, ասալ ա` քոխցած չիմ:

- Դե վիրկացրո´ւ, թուղ գու հաց օտի:

Պառավը գեցալ ա դDրվիշBւն կանչալ, վիրկըցըրալ:

Տըղերքի ասալ ըն. – Ա´յ տնաշեն, Dդ խա՞ս քոխցած-ծարավ պըրանած ըս քBն իկյած, դե եք հաց օտիք:

ԴDրվիշի գեցալ ա սուփրան ղրաղեն նըստալ, սկսալ օտիլի: Cդ տըղերքի դDրվիշBւն մին ստաքան գինի ին տըվալ, դDրվիշի խըմալ ա, գլոխը կիծացալ ա, սըրթըխացալ ա, հետ ը դեռալ տըղերաց ասալ. - Ձիզ մատաղ, տըսնիս իմ, հոր իրիքիտ ալ կտրիչ տըղաներ իք, խնդրես իմ ասիք, դուք հու՞վ ըք:

Տըղանէրը ըսես ին. - ԴDրվիշ բաբա, մեք իրիքիս ալ ախպերներ իք, աս ալ մեր նանին ա:

ԴDրվիշի ըսես ի. - Շետ օքուտ: Ձիր փեշակը հի՞նչ ի:

Մոծ ախպերի ըսես ի. - Մեք իրիքիս ալ ղաչաղ ըք:

ԴDրվիշի ըսես ի. - Ղաչաղությունը փեշակ չի:

Մոծ ախպերի ըսես ի. - Իմ փեշակըս ան ի, հոր հինչքան բBցBւր հուրմ նի, իս առանց փDլDքDնի բիցրանիլ իմ:

Մաջնակ ախպերի ըսես ի. - Ի´ս ալ հինչքան հոր պերկ ղուփուլ նի, ձիրքիս հոր դիրիմ վերDն բենվիլ ի:

Փստեկ ախպերի ասալ ա. - Ի´ս մին մարդու հոր մին ակնը տեսնիմ, հիշտեղ հոր տեսնիմ DնդBւր, ճընանչիլ իմ:

ԴDրվիշի ըսես ի. - Ձիզ մատաղ, ինձ ձիզ հինգեր չի՞ք վիր առիլ:

CդBւք ըսես ին, հոր մեր հինգերը անպատճառ մետիլ մին փեշակ գիդի:

ԴDրվիշի ըսես ի. - Իմ փեշակըս ալ Dս ի` մին մարդու հոր տանին կախ տալու, հոր ձեխ բեղըս հBւլBւրիմ, DնդBւր ազատիլ ին, հոր յաջ բեղըս հBլլBւրիմ, կախ ըն նալ:

Տըղերքը ըսես ին. - Cդ ալ փեշակ ա, քի վիրիք առիլ մեզ հինգեր: Դէ գինէք քBն դուք, ուգուց գինալացկան ըք թաքավորի խDզնDն կըտրեք:

ԴDրվիշի ըսես ի. – Ադքան թալան հոր դուք բիրիս իք, հի՞նչ իք ըրե՞ս:

Տղերքի ըսես ին. – Մեք հարուստներեն վիր իք ըռես, բիժինիս քասիբներուն:

ԴDրվիշի ըսես ի. - Շետ օքուտ ըք ըրես, բիժինիս քասիբներBւն, - դարվիշի ըսես ի, - շետ օքուտ ըք ըրես, համա մարդ սըպանի մեք:

Տըղէրքի ըսես ին հոր, մարդ սպընես ին ան վախտը, հիբ թլանվուղը ուրենց նըհետ կռեվ ը պըռնըվես, խոշավ հոր խնդիս, չի տա, սըպընես ին, թըլընես:

Միուս օրը քնըտեղե վիր ըն նաս, չայ խըմես, հաց ըտես մին խոր դես-դեն շոռ նBւսպըրընես, մինչև կեսքիշեր քBն նBւս, կեսքիշերուն վիր ին նաս, նըստես ձիանքը, մին ձի ալ նս դDրվիշBւն, զինված նստըցնես ձիուն ու քիշիս դիբի թաքավորի քաղաքը: Հոր հըսես ին քաղաքուն, ձիաներուց վեր ըն նBւս, մին քBլգա տեղ ձիանցը կըպես, գինես հըսնես քաղաքու հուրմերուն: Թաքավորը տըսնիս ի, հոր մոծ տըղան արթեն հուրմուն գըլխուն ա, անտեղեն քDնդիրի նարդիվանը կախ ը նDս, մին-մին բիցրինիս ին հուրմուն վերան, էտնե նDրդիվանը շոռ նDս հայաթուն յանը, վիր նBւս, գինես դիբի թաքավորուն պալատը: Միս մին խոր հայաթավը էռեջ ին գինես, շները հըրձակվիս ին DդBւց վերDն, ղալմաղալ բիցրիցնես: Մին մոծ գամփռ շոն ըսես ի. «Սո´ւս ըրեցեք, հի՞նչ իք BւրBւր խըռնըվես, տըսնիս չի՞ք, հոր մեր տարի նի նBւս», շները սուս ըն ըրես:

Թաքավորը տըսնիս ի, հոր մաջնակ ախպերի ձիքի դիրալ ա խDզնBւն տան դըրքուն ղուփուլուն վերDն, ղուփուլը DլբDհDլ բեցվալ ա: Մըտես ին, օմմեն մինի մին խուրջին ուսկե լիցցիս, դBս ըն նBւս, հայդա նBւս ին ձիանքը հետ ըրես, խուրջիննեն ցիքիս վերDներBւն, նըստես, քիշի սBւրDնց տոն: Դիբի լBւսBւն հըսես ին տոն, ձիանքը տընես ին թDվլDն տըղըվըրիս, նBւս օթախը, լիվինվիս: Պառավ նանին սուփրան ցիքիս ի, փլավը դիրիս քիշտիներուն: Ըտես ին, խըմես, պըրանես քBն նBւս:

Քնիտեղե հոր վիր ին նDս, իրիսնեն լիվինիս, չայ խըմես պըրծընես, դարվիշի ըսես ի. - Տղե´րք ջան, իս մին խընթիրք օնիմ:

Ախպերնեն ըսես ին. – Ասա´, դDրվի´շ բաբա:

ԴDրվիշի ըսեսի. - Ի´ս ձիզ հենե խընթրես իմ, իս մին- մինակ դDրվիշ իմ, կնեկ չոնիմ, ըրախե չոնիմ, իմ պաժինիս հինչքան հոր նDլ իք, տըվեցեք, ինձ հերիք ի, վիյ առիմ գինեմ ինձ հետա դինջ ապրիմ:

Տըղէրքի ըսես ին. - ԴDրվիշ բաբա, դու քու քեփտ, քու բիրածըտ վիր առ քի, գինա:

ԴDրվիշBւն նDս ին մին ձի, խուրջինը ցիքիս հղե ցDիքիս:

Թաքավորը հըսես ի պալատ, զորքերու գլխավորուն կընչիս կոշտը, ըսես. – Cս քիշեր սիհDթը տըսնըէրկուսուն վիր իս առիլ հիզեր DսկDր, նBւլ պալատուս կոշտը:

Քիշերը, սիհDթը տըսնըէրկուսուն թաքավորը զորքը քիշիս ի դիբի ան ղաչաղներու տոնը: Հոր հըսես ի տանը, դDրվDզDն թկես ի, դBւսը նBւս պառավը` Dդ հու՞վ ըս:

Թաքավորը ըսես ի. - Նանի ջան, իս Dն դDրվիշին իմ, տեղավըս անց ըմ լD նBւս, ասալ ըմ մին տղերանց տեսնիմ: Կանչեր գուն, մին տեսնիմ գինեմ:

Պառավը հոր գինես ի, դDրվDզDն բեց պահած, թաքավորը DլբDհDլ մին հերBւր Dսկար կուխիս ի հայաթը, ըսես. - Միս հոր իրիքին ալ դBւս ըն նBւլ, դեռնիլ իք վերDններBւն, պըռնել:

Շետ մթեն քիշեր ի նիս: Մին ալ տըսնիս ի տըղերքը իկալ ըն, իրիքին ալ տակեն վարթեկավ: Միս վեր ըն նBւս հայաթ թD չէ, DսկDրնեն վերD ին նDս, իրիքուն ալ պըռնես, ձիքարը քըմակներուն կըպես, բիրիս ցիքիս դուսաղ: Էրկու օր դուսաղամը պըհես ի, իրիք մինջի օրը բուրմիշ ի ըրես, հոր կախաղանը հազըր արին: ՋDռչին դույուղ ը ըրես, խալխուն ասիլ իս, հոր ան հայտնի ղաչաղներուն պըռնած ըն, մետիլ DսBւր կախ տան: Cս հոր խալխը լիսիս ի, հարուստնեն շըլխընիս ին, հոր DդBւց հենե ջանընեն ըզադվալ ա, քDսիբնեն տըխըվես ին, հոր յեկամուտը կըտըրվալ ա:

Քաղաքուն մեյդանամը իրիք կախաղան ըն շինիս: Թաքավորը նըստես ի թախտուն, մեյդանը դըրընգաս ի, ասուղ ցիքիլու տեղ չի նիս: Ղաչաղներուն բիրիս ին, թաքավորուն քիշտավը BւրBւր քըմակէ տընես ին: Փիստեկ տըղան թաքավորուն հոր տըսնիս ի, DլբDհալ ճընընչիս ի, հոր Dդ BւրDնց նըհետըն լD թաքավորուն խDզնDն կըտրես տեղը:

Հետ ը դըռնիս դիբի թաքավորուն թD. – Ա´յ տըղա, ձեխ բեխըտ հBւլBւրէ է~...:

Թաքավորը տըսնիս ի, հոր Bւրէն ճընանչալ ա: Իրիքուն ալ տընես ին կախաղաններուն տակը, բիրցիրցընես աթոռներուն վերDն, քDնդիրնեն ցիքիս վըզներուն: Միս խընդիս ին, հոր աթոռնեն հաքարներուն տակեն հանին, թաքավորը ձիքի վիրի պըտես, ալ աթոռնէն հընես չին:

Թաքավորը ըսես ի. - CդBւց տընեցեք պալատ:

Հիբ հոր բիրիս ին պալատ, թաքավորը ըսես ի. - CդBւց բիրիցեք իմ կոշտըս:

CդBւց հիբ հոր բիրիս ին թաքավորուն կոշտը, թաքավորը ըսես ի. - Ինձ ճընընչի՞ս իք:

Փիստեկ տըղան ըսես ի. – Հա´, դու մեզ նըհետ գեցալ ըք թաքավորուն խDզնDն կըտրալ:

Թաքավորը ըսես ի. – Լիսիցեք` ձիզ հինչ իմ ըսլասկան, իս տըսնիս իմ, հոր իրիքիտ ալ ղոչչաղ տըղերք իք, հոր ինձ խոսկ տաք իմ պալատամըս հավատարիմ ղուլլուղ արիք, իս ձիզ պատժի չիմ:

Ղաչաղնեն ըսեսին. - ԽBսկըք նDս:

Թաքավորը մոծ ախպուրուն նըշանակես ի BւրDն զորքերուն գլխավորը, մաջնակուն` խDզնDչի, փիստեկյուն` Bւրեն թաքավորութինի դադավորը:

CստBւրավ ալ ղաչաղներուն վերչ ինDս: